ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් ධූරයක් පෙර කාලයේ හැඳින්වූයේ දිස්ත‍්‍රික්ක ආදායම් නිලධාරි වශයෙනි. එය ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් ධූරයට වඩා මදක් බලතල සහිත වූ බලවත් නිලයකි. එය ලංකා පරිපාලන සේවාවේ නිලයක් වූ අතර 70 දශකයේ දී අවසන් විය. පසුව උප දිසාපති වී පසුව ප‍්‍රදේශීය ලේකම් වුයේ එය යි.
DRO (District Revenue Officer) නිලය එහි නම කියවෙත්ම එන අදහස නම් එය එම නිලධාරීයාගේ මුල්‍යමය බලය මත ඇති නීති රාමුවකට ද නිලධාරියා වගකිව යුතු බවය. මේ අනුව ගත්කල මරණාධාර සමිති ද එම නිලධාරී බලසීමාවට යටත් වන්නේ මරණාධාර සමිතිවල නියාමනය අදාල වසමේ ප‍්‍රදේශීය ලේකම් සිදු කරන නිසාය. එයට හේතුවක් ඇත. එනම් එම හැම මරණාධාර සමිතියකම අරම ුදල් රැස්කිරීම සිදුවේ. එම අරම ුදල් රැස්කිරීමේ කටයුත්ත නිසා හා එහි ඇති පොදු ස්වභාවය නිසා පොදු සමිතියක් වන නිසාත් එය ප‍්‍රාදේශීය ලේකම්ගේ සෘජු අධීක්ෂණයට යටත් කර ඇත.
මේ අනුව ප‍්‍රදේශයේ සැම මරණාධාර සමිතියක්ම ප‍්‍රදේශීය ලේකම් කාර්යාලයේ ලියාපදිංචි කළ යුතුය.
රටේ පවතින මුල්‍ය ප‍්‍රතිපත්තිය නිසා බැංකු හෝ පිළිගත් මූල්‍ය ආයතනවලට හැර අරමුදල් රැස්කිරීමට වෙනත් ආයතන ක‍්‍රියා කරන්නේ නම් ඔවුන් රජයේ සෘජු නියාමනයට යටත් වේ. මේ හේතුව නිසා ලංකාව තුළ ඇති 25,000 කට අධික මරණාධාර සමිති සියල්ලම ප‍්‍රදේශීය ලේකම් කාර්යාලවල ලියාපදිංචි විය යුතුය.
එසේ ලියාපදිංචි වීමට නම් එයට අදාල පෝරමයක් ප‍්‍රදේශීය ලේකම් කාර්යාලයෙන් ගෙන පුරවා එම සමිතියේ ව්‍යවස්ථාව ද සමග ග‍්‍රාම සේවක සහතිකයක්ද සමග ප‍්‍රදේශීය ලේකම් වෙත භාර දිය යුතුය.
සැම මරණාධාර සමිතියක්ම,
1. ව්‍යවස්ථාවකින් පාලනය වේ
2. නිලධාරී මණ්ඩලයක් සිටිය යුතුය
3. ප‍්‍රදේශීය ලේකම් කාර්යලයේ අධීක්ෂණය මත ගිණුම් හා වාර්තා ලබාදිය යුතුය.
අනෙක් සියල්ල ව්‍යවස්ථාව අනුව පාලනය වේ. එම ව්‍යවස්ථාව සුදුසු එකක් විය යුත්තේ එය රජයේ වැදගත්ම කාර්යාලයක ලියාපදිංචි කරන නිසාය . එසේ රජයේ ලියාපදිංචි සමිතියකට රටේ ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝණය කළ නොහැක. එම මරණාධාර සමිතිය පොදු එකක් හා පෞද්ගලික එකක් නොවේ. එසේ නම් රටේ නීතිය අභිබවා යන හෝ උල්ලංඝනය කරන හෝ ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කරන වගන්ති එහි තිබිය නොහැක. එය ප‍්‍රදේශීය ලේකම් හෝ අදාල නිලධාරියා සොයා බැලිය යුතුය. විශේෂයෙන් එක ජන කොට්ඨාසයකට හෝ ආගමකට හෝ භාෂාවකට පමණක් මරණාධාර සමිති තිබිය නොහැක. විශේෂයෙන්ම එක ග‍්‍රාම සේවා කොට්ඨාසයකට කීපයක් වුවද තිබිය හැකි අතර ඉහත ලංකාවේ ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කරන වගන්ති තිබිය නොහැක.
එලෙස එක ආගමකට අයත් අයට පමණක් සීමා කර අනෙක් අයව ඉවත් කරන විට එය අවලංගු කිරීමට නඩු දමා එම සමිති මෙල්ල කළ අවස්ථා මම දනිමි. ඒ වගේම ලියාපදිංචි නොවී එලෙස මරණාධාර සමිති පවත්වාගෙන යාම දැනගතහොත් ඔබට ඒ ගැන ප‍්‍රදේශීය ලේකම්ට පෙත්සම් ලිවිය හැක. එවිට ප‍්‍රදේශීය ලේකම් එයට පරීක්ෂණයක් කළ යුතුය. ග‍්‍රාම සේවකද ඒ ගැන පරීක්ෂණ කළ යුතුය.
එමෙන්ම එක දිගට ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය වන ලෙස ලේකම්වරුන්ට සභාපතිවරුන්ට හෝ විශේෂයෙන්ම භාණ්ඩාගාරිකවරුන්ට රැඳී සිටිය නොහැක. එහිදී ද ඒ ගැන ප‍්‍රදේශීය ලේකම් දැනුවත් කරන්න.
රටේ නීතියට සේම ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයට නුසුදුසු පුරුදු මරණාධාර සමිතිවල තිබිය නොහැක. එලෙස වුවහොත් ඔබට එයට නඩු දැමිය හැක. එලෙස ඉඩදීමෙන් ගම තුළ හොරු බෝවීමට ඔබ උපකාර කරයි.
ඔබව යම් හෙයකින් සමිතියෙන් ඉවත් කළ හොත් එය අසාධාරණ නම් වහාම ප‍්‍රාදේශීය ලේකම්ට පැමිණිලි කරන්න. මරණාධාර සමිතියේ ව්‍යවස්ථාව නීති විරෝධී හෝ ප‍්‍රජතන්ත‍්‍ර විරෝධී නම් වහාම පැමිණිලි කරන්න හෝ නඩු මගට යන්න. සමහර සමිතිවල නීති විරෝධී වැඩ කෙරෙන අතර එම වංචා පිළිබඳව පොලීසීයට පැමිණිලි කරන්න.
ලංකාවේ මරණාධාර සමිති සතුව විශාල මුදලක් ඇත. ඒවා නියාමනය කළ යුතුව ඇත, නැත්නම් හොරු බිහිවිය හැක.
ඔබේ ගමේ මරණාධාර සමිතිය ගැන සොයා බැලූවාද?
නීතීඥ ලක්ෂාන් ඩයස්
MinorMatters is a public movement dedicated to fostering religious harmony and protecting the freedom of religion or belief in Sri Lanka. We seek to support and empower efforts to advance reconciliation, counter religious extremism and promote national coexistence.